مقایسه تطبیقی کلیسا‌ها و مساجد شهر اصفهان (دوره صفویه) با رویکرد پایداری فرهنگی بر اساس شاخص‌های (سبکی، کالبدی و تزئینات)

Comparative comparison of the churches and mosques of Isfahan city (Safavid period) with the approach of cultural sustainability based on indicators (style, body and decorations)

نویسندگان :

حانیه هارونی¹، راضیه هارونی²، مهران کاراحمدی³،
دانشگاه غیر دولتی شهید اشرفی¹، دانشگاه غیر دولتی شهید اشرفی²، دانشگاه غیر دولتی شهید اشرفی(مسئول)³
تعداد صفحات : 21
چکیده :

دین اسلام سابقه‌ای هزاروچهارصدساله در این مرز و بوم دارد. این پیشینه سبب تاثیر‌پذیری بسیاری از ابعاد زندگی مردم از اسلام گردید. یکی از مهمترین تاثیر‌گذاری دین اسلام، اثری بود که بر روی هنرها بخصوص معماری گذاشت. اولین بناهایی که پس از ورود اسلام به ایران بوجود آمدند، مساجد بودند که در ابتدا با تغییر کاربری آتشکده‌ها و سپس با ساخت بناهای جدیدی بعنوان مسجد تاسیس شدند. در زمان حکومت صفویان، سبک معماری اسلامی-ایرانی به اوج تکامل خود رسید و تمام ابنیه با کاربری‌های متفاوت بر اساس این سبک بنا می‌شدند. بنابر تصمیمی که در حکومت صفوی اتخاذ گردید، گروهی از ارامنه از ارمنستان به اصفهان کوچانده شدند. حکومت محله‌ای در شهر اصفهان را برای سکونت به ارامنه سپرد و آنها ا ین محله را جلفا نام گذاری کردند. در آن دوران، کلیساهایی نیز در این محله توسط ارامنه ساخته شد. کلیساهای این محله از برخی منظرها با کلیساهای اروپایی و شرقی تفاوت‌هایی نیز داشتند که هدف از این پژوهش، مقایسه تطبیقی کلیساهای محله جلفا و مساجد شهر اصفهان)دوره صفویه(با رویکرد پا یداری فرهنگی بر اساس شاخص‌های)سبکی، کالبدی و تزئینات) است. این مقایسه میان، کلیسای وانک، کلیسای بتلهم، مسجد حکیم و مسجد شیخ لطف‌اله شهر اصفهان صورت گرفت. ابتدا ویژگی‌های سبکی و کالبدی کلیساها و مساجد به روش کتابخانه‌ای و اسنادی مورد مطالعه قرار گرفت و در ادامه با روش میدانی ویژگی‌های سبکی، کالبدی و تزئینات معماری کلیساها و مساجد منتخب، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقی ق نشان میدهد که شاخصه‌های پایداری فرهنگی در تمامی نمونه‌های مورد بررسی، به طرز زیبایی قابل مشاهده هستند. اجتماع پذیری، دیدومنظر، نظم، سازماندهی، مردم واری و محرمیت بارزترین شاخصه‌های پایداری فرهنگی هستند که در معماری نمونه‌های مورد مطالعه، قابل مشاهده‌اند.

چکیده انگلیسی :

Islam has a history of 1,400 years in this region. This background caused many aspects of people's lives to be influenced by Islam. One of the most important influences of Islam was the effect it had on the arts, especially architecture. The first buildings that arose after the arrival of Islam in Iran were mosques, which were first established as mosques by changing the use of fire templesand then by building new buildings. During the Safavid rule, the style of Islamic-Iranian architecture reached its peak and all buildings with different uses were built based on this style. According to the decision made by the Safavid government, a group of Armenians were moved from Armenia to Isfahan. The government assigned a neighborhood in the city of Isfahan to Armenians for settlement and they named this neighborhood Jolfa. At that time, churches were also built in this neighborhood by Armenians. The churches of this neighborhood had differences from European and Eastern churches from some points of view, and the purpose of this research is to compare the churches of Jolfa neighborhood and the mosques of Isfahan city (Safavid period) with the approach of cultural sustainability based on indicators (style, body and decorations). This comparison was made between Vank Church, Bethlehem Church, Hakim Mosque and Sheikh Lotfolah Mosque in Isfahan. First, the stylistic and physical characteristics of churches and mosques were studied by library and documentary methods, and then the stylistic, physical and architectural features of selected churches and mosques were studied by field method. The results of this research show that the indicators of culturaln sustainability can be seen beautifully in all the examined samples. Sociability, perspective, order, organization, popularism and privacy are the most obvious indicators of cultural sustainability that can be seen in the architecture of the studied examples.

موضوع : مقاله علمی پژوهشی - فرهنگ و هنر اسلامی(معماری و شهرسازی
کلمات کلیدی : کلیسا‌های اصفهان، مساجد اصفهان، پایداری فرهنگی
کلمات کلیدی انگلیسی: Churches of Isfahan, Mosques of Isfahan, Cultural sustainability
مراجع :
اکبری، مریم و مولایی، محمدمهدی، (1397). تأثیر وجوه مواز ی اسلام و مسیحیت بر شکل گیری معماری کلیسا و مسجد (با تأکید بر روند تبدیل کلیسا به مسجد در دوران عثمانی). فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی / شماره بیست و ی کم، 137 -121. ایرجی، احمدعلی و ذوالفقارزاده، حسن، (1398)، مطالعه تطبیقی طراحی نور روز در بنای مسجد صفوی و کلیسای رنسانس رُم نمونه موردی مسجد جامع عباسی اصفهان و کلیسای سنپیترو رم. فصلنامه علمی مرمت و معماری ایران، شماره بیست و یکم، 77-89. پورنادری، ارغوان، ایزدی، محمدسعید، قلعه نویی، محمود و پورنادری، حسین، (1398)، شناخت تحوالت ریخت شناختی کلیساهای ارمنی جلفای نو در تعامل با معمار ی اصفهان. نشریه باغ نظر، دوره ،16 شماره ،79، 28-15. پهلوان‌زاده، لیلا، (1391)، چگونگی شکل‌گیری مساجد و تفاوت‌های کالبدی آن با عبادتگاه‌های سایر ادیان، کنیساها و کلیساها. نشریه جغرافیا (برنامه ریز ی منطقه ای)، دوره ،2 شماره2، 30-70. حمزه نژاد، مهدی و رهروی پوده، ساناز، (1395)، گونه شناسی مفهومی در پرستشگاه‌های یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در دوره‌ی صفویه‌ی اصفهان (بر اساس ویژگی‌های قدسی تنزیه، تشبیه، جمال و جلال). فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره یازدهم، 17-37 . خاکپور، مینو و کاتب، فاطمه، (1395)، بررسی تطبیقی معماری دینی در مسیحیت و اسلام با نقد نظریات تیتوس بورکهارت (مطالعه موردی: اصفهان). نشریه باغ نظر، دوره 14، شماره 50، 64-53. زمانی، هاجر، (1387)، تاثیرپذیری تزیینات کلیساهای اصفهان از معماری دوره صفوی. نشریه مطالعات هنر اسلامی، دوره 5، شماره 8، 69 -86. سخی‌نیا، روشنک، کرمی، اسلام، رفیعیان، مجتبی و جوان فروزنده، علی، (1399). پایداری فرهنگی، تراکم و گونه شناسی مسکن مطالعه‌ی موردی: نمونه‌هایی از عرصه‌های مسکونی کلان شهر تبریز. فصلنامه مطالعاتی شهر ایرانی اسلامی، 74-65. سیمونی، پیونیک و حجت، عیسی، (1399)، تحلیل زمینه‌گرای معماری کلیسا؛ مرکزگرایی، ویژگی بارز کلیسای شرقی. نشریه هنرهای زیبا معماری-شهرسازی، دوره 25 شماره 4، 16-5. فتحی‌آذر، سحر و حمزه نژاد، مهدی، (1393). معناشناسی محور در مسجد و کلیسا. فصلنامه مطالعاتی شهر ایرانی اسلامی،62-53. گروتر، یورگ، ،1375 زیباشناختی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی: تهران. مومنی، کوروش، عطاریان، کوروش، مرادزاده، پرنیان، محبیان، مصطفی و طیبی، امیر، (1399)، مقایسه تطبیقی نمود اصول و آیینه‌ای مسیحیت بر ساختار فضایی و آرایه‌های معماری کلیساهای ارمنستان و جلفای اصفهان، دوفصلنامه علمی پژوهش هنر، دوره 10 شماره 20 ،81-63. میرمرادی، سمیه، (1399)، مقایسه ساختار هندسی پلان‌های کلیسا با مساجد براساس اندیشه‌های دینی(نمونه موردی: کلیسای سرکیس مقدس تهران)، معماری شناسی، نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران، شماره 17، 12-1.

---

تعداد بازدید از مقاله : 49