تحلیل نقوش سنگ قبر در اصفهان و شیراز (موردپژوهی: روستاهای حنا، قصر قمشه، امام زاده عمادالدین و قلات) با رویکرد اسطوره‌شناسی

Analysis of tombstone motifs in Isfahan and Shiraz (Case study: Hana villages, Qomsheh Palace, Emamzadeh Emad al-Din and Qalat) with a mythological approach

نویسندگان :

امیرحسین عباسی شوکت آباد¹،
دانشگاه شاهد(مسئول)¹
تعداد صفحات : 20
چکیده :

نقوش تزئینی در سنگ قبرها، بازخوردی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و دینی است که در قالب نقوش حیوانی، گیاهی، هندسی، انسانی، کتیبه نگاری و نقوش نمادین به‌کاررفته‌اند. ایل قشقایی در طول تاریخ نقش مهمی در اتفاقات سیاسی و اجتماعی داشته است. باتوجه‌به اهمیت و ضرورت آشنایی با پیشینه فرهنگی و هنری اقوام مختلف، پژوهش حاضر باهدف بررسی اسطوره‌ای نقوش به‌کاررفته در سنگ قبرهای ایل قشقایی در اصفهان و شیراز (روستای حنا، قصر قمشه، امام زاده عمادالدین و قلات) به روش کتابخانه‌ای و میدانی با رویکرد توصیفی - تحلیلی به این سؤالات پاسخ می‌دهد؛ 1- نقوش به‌کاررفته در این قبور بیان‌کننده چه مفاهیمی هستند؟2- ارتباط نقوش با اسطوره‌ها و فرهنگ مناطقشان چیست؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد نقوش حکاکی شده بر روی سنگ قبرها تحت‌تأثیر سه علت، بینش اساطیری و اعتقادات مذهبی و تأثیر از محیط به وجود آمده است. همچنین دراین‌بین جنبه قهرمانی اسطوره حائز اهمیت است و تأثیر زیادی در روند شکل‌گیری این نقوش دارد و باتوجه‌به این موضوع که سنگ قبرها بعد از ورود اسلام به ایران است، به این نتیجه می‌رسیم که تأثیر دین اسلام بر این نقوش بسیار زیاد بوده و نیز بیانگر علایق، دلبستگی‌های فردی متوفی و بازماندگان، اعتقادات، موقعیت مکانی و زمانی و نمودی از فرهنگ جامعه هستند.

چکیده انگلیسی :

Decorative motifs on tombstones are a reflection of cultural, social and religious conditions that have been used in the form of animal, plant, geometric, human, inscription and symbolic motifs. The Qashqai tribe has played an important role in political and social events throughout history. Due to the importance and necessity of familiarity with the cultural and artistic background of different ethnic groups, the present study aims to investigate the myths of the motifs used in the tombstones of the Qashqai tribe in Isfahan and Shiraz (Hana village, Qomsheh Palace, Imamzadeh Emad al-Din and Qalat) by descriptive library and field approach. - An analyst answers these questions; 1- What concepts do the motifs used in these tombs express? 2- What is the connection between the motifs and the myths and culture of their regions? The results of this study show that the designs engraved on the tombstones have been created under the influence of three causes, mythological insights and religious beliefs and the influence of the environment. Also, the heroic aspect of the myth is important and has a great impact on the formation of these motifs. Considering that the tombstones are after the arrival of Islam in Iran, we conclude that the influence of Islam on these motifs is very high and also expresses interests. The individual attachments of the deceased and survivors, beliefs, location and time and are a manifestation of the culture of the community.

موضوع : مقاله علمی پژوهشی - فرهنگ و هنر اسلامی(هنرهای تجسمی
کلمات کلیدی : سنگ قبر، اسطوره، نماد، ایل قشقایی
کلمات کلیدی انگلیسی: Tombstone, Myth, Symbol, Qashqai Tribe
مراجع :
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1377). اسطوره بیان نمادین. ناشر: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. آموزگار،ژاله (1389). تاریخ اساطیری ایران. انتشارات: سمت. باستید،روز (1370). دانش اساطیر. ترجمه جلال ستاری. نشر: توس تهران. بروس، میرندا، فورد، میت، ترجمه دکتر ابوالقاسم دادور، زهرا تاران (1388). مصور، نمادها و نشانه‌ها در جهان. انتشارات: دانشگاه الزهرا (س). بهار، مهرداد (1376). از اسطوره تا تاریخ. تدوین از ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه. بهار،مهرداد (1384). از اسطوره تا تاریخ.گردآورنده ویراستار. دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چ (دوم). نشر: چشمه. پویان، جواد، خلیلی، مژگان (1389). «نشانه‌شناسی نقوش سنگ قبرهای دارالسلام»، کتاب ماه هنر، شماره 144، صص 107-97. جابز، گرترود (1370). سمبل‌ها. ترجمه: محمدرضا بقا پور. تهران: مترجم. خزایی، محمد (1381). «نقش شیر در هنر اسلامی»، هنرهای تجسمی، شماره17، صص 54-57. خسرونژاد، پدرام (1377). «سنگ‌های مزار از پنجره مردم‌شناسی هنر»، کتاب ماه هنر، شماره 1، صص 26-23. خودی، الدوز (1385). «معانی نمادین شیر در هنر ایران»، کتاب ماه هنر، شماره 98-97، صص 105-96. دادور، ابوالقاسم، حدیدی، الناز (1392). مطالعه تطبیقی نقش و نماد عقاب، انتشارات کلهر، 1392،چاپ اول. دادور، ابوالقاسم، مبینی، مهتاب (1388). جانوران ترکیبی در هنر ایران باستان. انتشارات: دانشگاه الزهرا (س). دوبوکور، مونیک(1387). رمزهای زنده جهان. ترجمه: جلال ستاری. نشر: مرکز. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه. ج. تهران: روزنه. دیچز، دیوید (1369). شیوه‌های نقد ادبی. ترجمة: محمدتقی صدقیاتی، دکتر غلامحسین یوسفی. چ دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی رادیون، سعیده (1397). «بررسی نقش‌مایه‌های اسطوره‌ای سنگ قبرهای منطقة مازندران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رامسر. رضایی، مهدی (1383). آفرینش و مرگ در اساطیر. انتشارات: اساطیر. ستاری،جلال (1383). اسطوره در جهان امروز. چ دوم. نشر: مرکزی. شوالیه، ژان و آلن، گربران (1385). فرهنگ نمادها. ترجمه: سودابه فضایلی. تهران: جیحون. صفی خانی، نینا و احمدی پناه، ابوتراب و خدادادی، علی (1393). «نشانه‌شناسی نقوش سنگ قبور قبرستان تخت فولاد اصفهان با تاکید بر نقوش حیوانی شیر و ماهی»، نشریه هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی، شماره 4، صص 80-67. غنی نژاد، فهیمه (1379). «افسانه است و افسون»، کتاب ماه هنر، شماره 28 و 27، صص 47-44. کزازی، میرجلال‌الدین (1368). از گونه‌ای دیگر. تهران: مرکز. کوپر، جی سی (1370). فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه: ملیحه کرباسیان. انتشارات فرشاد: تهران. ملک‌زاده قلعه رستمی، سودابه (1396). «نمادشناسی نقوش سنگ مزارهای آرامستان تخت فولاد اصفهان»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران. موسوی بجنوردی، کاظم (1394). دانشنامه فرهنگ ایران. تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی. هال، جیمز (1380). فرهنگ نگاره‌ای نمادها، ترجمه: رقیه بهزادی. انتشارات: فرهنگ معاصر. هینلز، جان (1379). شناخت اساطیر ایران. مترجم: ژاله آموزگار. نشر: چشمه. یونگ، کارل گوستاو (1352). انسان و سمبل‌هایش. مترجم: ابوطالب صارمی. نشر: سپهر.

---

تعداد بازدید از مقاله : 137